Βρίσκεστε εδώ:Αρχική>>Επιλεγμένα>>Οι πέτρες της Πρέβελης… της Κρήτης, της Ελλάδας, της Αυστραλίας

banner roots

Το άγαλμα του ηγούμενου έξω από τη Μονή Πρέβελης Το άγαλμα του ηγούμενου έξω από τη Μονή Πρέβελης
24.05.2018 | 18:12

Οι πέτρες της Πρέβελης… της Κρήτης, της Ελλάδας, της Αυστραλίας

Συντάκτης:  FM 100 Newsroom
Κατηγορία: Επιλεγμένα

Γράφει ο Jim Claven

Απόδοση: Σοφία Φατούρου

Κορυφώνονται αυτόν τον μήνα οι επετειακές εκδηλώσεις μνήμης για την ελληνική εκστρατεία του 1941 με μια σειρά εξ αυτών να λαμβάνουν χώρα στην Κρήτη και την Αυστραλία, σηματοδοτώντας την 77η επέτειο της Μάχης της Κρήτης. Η Αυστραλία μαζί με τους υπόλοιπους συμμάχους της Ελλάδας έπαιξε καίριο ρόλο στην μάχη.

Για πολλά χρόνια κάνω οδοιπορικά στην Ελλάδα, επισκέπτομαι πολλές από τις τοποθεσίες που σχετίζονται με αυτήν την μάχη και εκείνες στην ελληνική ενδοχώρα. Ένα από αυτά τα μέρη ήταν και η Μονή Πρέβελης στην νότια ακτή της Κρήτης.

Καθώς περιδιάβαινα μέσα από αυτό το όμορφο μοναστήρι βρέθηκα μπροστά σε μία βρύση, δωρεά ενός Αυστραλού στρατιώτη και της συζύγου του. Το όνομα του Geoffrey Edwards και βρέθηκε εκεί το 1941. Ο Geoffrey ήταν ένας από τους πολλούς στρατιώτες των Συμμάχων που είχαν βρει καταφύγιο και υποστήριξη από τους μοναχούς και τους κατοίκους των γύρω χωριών, καθώς προσπαθούσαν να διαφύγουν τη σύλληψη από τους νικητές Γερμανούς.

Οι ντόπιοι τους πρόσφεραν στέγη έως ότου είναι σε θέση να διαφύγουν με ασφάλεια στην Αίγυπτο από κάποια κοντινή παραλία. Απόδειξη των κινδύνων που διέτρεχαν οι Κρητικοί που έκρυβαν αυτούς τους νέους ξένους στρατιώτες αποτελούν οι καταστροφές της Μονής, όταν οι Γερμανοί πήραν την εκδίκησή τους. Κάποια από τα σημάδια της καταστροφής έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα. Ευτυχώς, ο ηγούμενος της μονής, Αγαθάγγελος Λαγουβάρδος, πείστηκε από τους στρατιώτες των συμμάχων να τους ακολουθήσει – ήταν τόσο σίγουροι ότι θα τον σκότωναν οι Γερμανοί για την στάση του.

Χρόνια μετά τον πόλεμο, αυτοί οι ίδιοι στρατιώτες των Συμμάχων επέστρεψαν στην Μονή Πρέβελης και βοήθησαν στις εργασίες αναστήλωσής της. Μέρος αυτών των εργασιών είναι και η βρύση, αφιερωμένη στον λαό και τους μοναχούς της Πρέβελης που βοήθησαν τους Συμμάχους όταν είχαν ανάγκη. Ο Geoffrey Edwards έχτισε και αφιέρωσε μία Ελληνική Ορθόδοξη εκκλησία στην πατρίδα του, την Δυτική Αυστραλία, ως δωρεά στην Ελληνική Κοινότητα, μετονομάζοντας την περιοχή σε Πρέβελη.

Είναι ιστορίες όπως αυτή που μου κάνουν πάντοτε εντύπωση. Αποκαλύπτουν τον έντονα προσωπικό χαρακτήρα που έχει στον πυρήνα του ο ελληνικός δεσμός με τους Anzac. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος κράτησε σχεδόν έξι ατελείωτα χρόνια και έστειλε Αυστραλούς πολίτες σε μάχες σε πολλά μέτωπα. Αυτοί που πολέμησαν στην ελληνική και την κρητική εκστρατεία του 1941 είχαν επίσης υπηρετήσει στη Μέση Ανατολή και πολλοί θα επέστρεφαν τόσο σ’ αυτό το μέτωπο όσο και σε άλλα στον Ειρηνικό.

Στην Κρήτη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΦΡΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΕΙΛΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΥΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ Η ΦΙΛΙΑ ΛΑΜΠΟΥΝ ΚΑΙ ΑΝΤΕΧΟΥΝ

Ωστόσο, για πολλούς από αυτούς τους στρατιώτες, η εμπειρία τους στην Ελλάδα και την Κρήτη δεν θα τους εγκατέλειπε ποτέ. Οι εκστρατείες είχαν διάρκεια μερικές εβδομάδες, μήνες για όσους προσπαθούσαν να διαφύγουν, έναν χρόνο ή περισσότερο για μερικούς άλλους. Αυτό που βρήκα συγκινητικό είναι το γεγονός ότι παρά το ότι πολλοί από τους στρατιώτες είχαν υπηρετήσει στην Ελλάδα για μικρό χρονικό διάστημα, είχαν έντονες αναμνήσεις από τις εμπειρίες τους για πολλά χρόνια.

Θυμάμαι την εμπειρία του στρατιώτη Syd Grant από τα δυτικά της Βικτώριας. Υπηρέτησε στην Μέση Ανατολή με την υπόλοιπη 6η Μεραρχία και μετατέθηκε να υπηρετήσει στην ελληνική ενδοχώρα προτού διαφύγει στην Κρήτη. Επέζησε του πολέμου και επέστρεψε στην Αυστραλία.

Στα απομνημονεύματά του, που έγραψε πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο, ο Syd μιλά για την διαφυγή από την ελληνική ενδοχώρα, για την αποτυχία του να βρει πέρασμα με πλοίο από την Καλαμάτα, για την σύλληψή του και την απόδρασή του στα χωριά της Μάνης. Μιλά για την προστασία που του παρείχαν οι χωρικοί της Τραχήλας μέχρι την διαφυγή του με υποβρύχιο.

Επέστρεψε στην Αυστραλία αλλά η Ελλάδα δεν φαίνεται να απομακρύνθηκε ποτέ από το μυαλό του. Η κόρη του Catherine θυμάται να ταξιδεύουν στην Μελβούρνη, προκειμένου ο πατέρας της να αγοράσει μερικές από τις αγαπημένες του ελιές. Μαζί με την σύζυγό του, θα επέστρεφαν πολλά χρόνια αργότερα στην Καλαμάτα και την Τραχήλα, ακολουθώντας τα ίδια του τα βήματα, και θα κάθονταν στο καφενείο. Ονόμασε το αγροκτημά του στην Βικτώρια «Καλαμάτα», προς τιμήν των ανθρώπων και της περιοχής που τον βοήθησε πριν από τόσα χρόνια.

Παρόμοιες ιστορίες από την εμπειρία Αυστραλών στην Ελλάδα, φτάνουν πίσω στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οικογένειες που έχασαν έναν γιο ή έναν πατέρα στην Καλλίπολη και που είχαν τους αγαπημένους τους θαμμένους στα νεκροταφεία των Συμμάχων στην Λήμνο, θα μετονόμαζαν τα σπίτια τους σε «Λήμνος». Και ένας φαντάρος από την αγροτική Βικτώρια, ο Ernie Hill, που υπηρέτησε με τον διάσημο Albert Jacka VC, κατάφερε με επιτυχία να πιέσει ώστε ο συνοικισμός στρατιωτών έξω από το Shepparton να ονομαστεί «Λήμνος». Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ernie ήθελε να θυμάται την φροντίδα και την μεταχείριση που δέχθηκε ο ίδιος και χιλιάδες άλλοι στρατιώτες των Συμμάχων στα νοσοκομεία της Λήμνου, καθώς και την φιλοξενία των ντόπιων χωρικών στο νησί.

Αυτό για μένα είναι το πιο πολύτιμο και χαρακτηριστικό για τον ελληνικό δεσμό με τους Anzac. Είναι η σύνδεση μεταξύ των δύο λαών. Είναι το πώς μέσα στην φρίκη και την απειλή του πολέμου, η ανθρώπινη ευγένεια και η φιλία λάμπουν και αντέχουν.

Το βλέπουμε στις πολλές συγκινητικές φωτογραφίες που πήραν οι Anzac κατά την διάρκεια της θητείας τους στην Ελλάδα. Το βλέπουμε στην όμορφη φωτογραφία των δύο χωρικών στα Τσιμάνδρια Λήμνου το 1915 που έβγαλε ο Αυστραλός Albert Savige, στην φωτογραφία του Syd Grant με τις γυναίκες της Τραχήλας να του φέρνουν φαγητό στο καταφύγιό του στα τέλη του Απριλίου του 1941 και στην φωτογραφία του που δείχνει έναν αγριωπό γέρο Κρητικό μετά την εκκένωση του καταφυγίου, με το συγκινητικό σημείωμα του Syd στην πίσω όψη που έγραφε ότι ο γέρος λάτρευε το κρασάκι. Και μπορούμε να το δούμε στα ντοκιμαντέρ του καλού μου φίλου του John Irwin που βρίσκεται τώρα στην Κρήτη και μιλά στις ντόπιες γυναίκες που βοήθησαν τους Anzac στην διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου για το επικείμενο ντοκιμαντέρ του «Από τα ίδια τους τα χέρια – Γυναίκες της Κρήτης και η Γερμανική Κατοχή 1941 – 1944».

O Jim Claven με φόντο την επιγραφή δίπλα στην βρύση που έκτισε ο Geoffrey Edwards

«ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΩ ΘΛΙΒΕΡΟ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΧΑΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΘΕΙ»

Ναι, η μάχη της Ελλάδας και της Κρήτης κατέστρεψε εκατομμύρια ζωές – στρατιωτών και πολιτών. Και αυτή η αναστάτωση έφτασε και στην Αυστραλία, στα σπίτια και τις οικογένειες εκείνων που δεν θα γυρνούσαν ποτέ και εκείνων που επέστρεψαν αλλαγμένοι για πάντα από αυτήν την εμπειρία.

Ωστόσο, όπως προσπαθώ να εξηγήσω, αυτό είναι μόνο ένα μέρος από την περίπλοκη ανθρώπινη εμπειρία του πολέμου. Ενωμένοι από την βία του πολέμου, οι άνθρωποι έδειξαν την ανθρωπιά τους – από την Λήμνο του 1915 μέσω της Ελλάδας και της Κρήτης το 1941 και πέρα από αυτό.

Πολλές φορές έχω ερωτηθεί από πού πηγάζει το ενδιαφέρον μου για την ελληνική σύνδεση με τους Anzac. Έρχεται από πολλές πηγές.

Μία από τις πιο σημαντικές εμπειρίες μου ήταν να πηγαίνω στο γυμνάσιο του Prahran ως νέος μετανάστης στην δεκαετία του ’70. Αφιχθείς πρόσφατα από την Σκοτία, βυθίστηκα στον πολυπολιτισμικό πληθυσμό του σχολείου. Πολλοί από τους συμμαθητές μου ήταν Έλληνες ή Κύπριοι στην καταγωγή. Ως ξένος στην Αυστραλία, απολάμβανα τα έθιμα και το φαγητό τους. Και υπήρχαν και αυστραλογεννημένοι φοιτητές που μου έδειξαν την Αυστραλιανή κουλτούρα και τα έθιμα. Στο Prahran επίσης μελέτησα πρώτη φορά Αρχαία Ιστορία, συμπεριλαμβανομένης αυτής της Κλασικής Ελλάδας. Στην συνέχεια, εξερεύνησα αυτό μου το ενδιαφέρον παίρνοντας πτυχίο Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Monash.

Σε προσωπικό επίπεδο, με γοήτευε πάντοτε η δική μου οικογενειακή ιστορία. Πολλοί μετανάστες έχουν παρόμοια επιθυμία να συνδεθούν με αυτό που μοιάζει μακρινό και χαμένο στον χώρο και τον χρόνο. Έχω περάσει μέρες στα αρχεία της Σκοτίας στο Εδιμβούργο, ψάχνοντας στο ληξιαρχείο, φτάνοντας πίσω στον 18ο αιώνα. Αλλά αυτό που βρίσκω θλιβερό είναι αυτό που χάνεται και δεν μπορεί να αντικατασταθεί.

Αυτό μου φέρνει στο μυαλό τον παππού μου από την πλευρά της μητέρας μου. Ορφανός από μικρή ηλικία, ο John Dunnion υπηρέτησε στον βρετανικό στρατό στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επέζησε αυτού του φρικτού πολέμου, δούλεψε ολόκληρη τη ζωή του, μεγάλωσε την οικογένειά του στην γενέτειρά του, την Γλασκόβη. Προσπάθησε μάλιστα να καταταγεί ως εθελοντής στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τελικά κατάφερε να υπηρετήσει ως φύλακας για αεροπορικές επιδρομές. Δεν είχα ποτέ την ευκαιρία να μιλήσω μαζί του γι’ αυτές του τις εμπειρίες καθώς πέθανε όταν ήμουν μικρός. Αλλά το χειρότερο είναι ότι τα μετάλλια και τα προσωπικά αρχεία και οι φωτογραφίες του πετάχτηκαν μετά το θάνατό του από έναν συγγενή που δεν ενδιαφερόταν. Αναρωτιέμαι τι θα είχαν καταγράψει για μένα και την ιστορία αυτά τα αρχεία – προπολεμικές φωτογραφίες της Γλασκόβης, φωτογραφίες της θητείας του στο Δυτικό Μέτωπο, φωτογραφίες όταν ήταν αιχμάλωτος. Έχω στο μυαλό μου την ανάμνηση να βλέπω μία φωτογραφία του παππού μου σε γερμανικό στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου – η οποία τώρα έχει χαθεί για πάντα.

Γι’ αυτόν τον λόγο ενθαρρύνω πολλούς από όσους συναντώ να δωρίσουν τις φωτογραφίες και τα άλλα οικογενειακά τους αρχεία από τις εκστρατείες της Ελλάδας και της Κρήτης σε αρχειακούς οργανισμούς όπως η Πολιτειακή Βιβλιοθήκη της Βικτώριας στην Μελβούρνη. Ξέρω πολλές τέτοιες ιδιωτικές συλλογές που δεν έχουν γίνει ακόμη διαθέσιμες στο κοινό, που φυλάσσονται στα σπίτια συγγενών. Ως ιστορικός ξέρω ότι πολλές από αυτές τις εικόνες και τις ιστορίες θα εμπλουτίσουν την γνώση μας για τον ελληνικό δεσμό με τους Anzac – αλλά και για τόσα άλλα θέματα.

Είναι μεγάλη ευχαρίστηση για μένα το να ταξιδεύω αυτό το… «ταξίδι ανακάλυψης». Έχω συναντήσει πολλούς θαυμάσιους και ενδιαφέροντες ανθρώπους στην πορεία – στην Αυστραλία, την Ελλάδα και αλλού. Πολλοί έχουν μοιραστεί τις προσωπικές οικογενειακές τους ιστορίες μαζί μου και μου έχουν επιτρέψει να τις μοιραστώ με την σειρά μου με τους αναγνώστες. Τα γραπτά μου είναι αφιερωμένα σε όλους αυτούς τους αξιαγάπητους ανθρώπους. Χωρίς αυτούς, η έρευνά μου θα ήταν φτωχή. Τους ευχαριστώ. Lest we forget.

*O Jim Claven είναι ιστορικός με πτυχία από το Πανεπιστήμιο Monash της Μελβούρνης, συγγραφέας και μέλος του Συμβουλίου Μνήμης της Μάχης της Κρήτης και της Ελλάδας. Αυτόν τον καιρό εργάζεται για την καταγραφή της διαδρομής των Anzac στην Ελλάδα, συνδέοντας τα υπάρχοντα μνημεία του Α’ και Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με σκοπό την δημιουργία νέων διαδρομών που θα βοηθήσουν τους απογόνους και τους επισκέπτες των μνημείων και θα φέρουν νέους επισκέπτες στην Ελλάδα. Όποιος θέλει να επικοινωνήσει μαζί του, μπορεί να του στείλει μήνυμα στην ηλεκτρονική διεύθυνση Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..

Η βρύση στην Μονή Πρέβελης

 

Πηγή: neoskosmos.com

 

Ακολουθήστε το limnosfm100.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
Μοιραστείτε το